Czy wypada korzystać z przewodnika?

– Podróżujesz z przewodnikiem?! – Usłyszałam, wręcz oburzony, głos znajomej. Prawie zachłysnęła się popijaną herbatą. – Ja przewodnika nie tykam. – Dodała niemal ze wstrętem, jakby przewodnik był obrzydliwym obślizgłym paskudztwem, które przypadkiem wcisnęło się jej do łóżka. I zauważyłam, że zaczęła patrzeć na mnie jakoś tak… z wyższością, a może z niesmakiem?

W pierwszej chwili poczułam się źle. Było mi głupio. Może nawet zawstydziłam się. Przecież wielcy podróżnicy nie włóczyli się po świecie z Lonely Planet pod pachą, tłumaczyłam sobie w myślach, gdy znajoma mierzyła mnie wciąż tym samym pogardliwym spojrzeniem. Nigdy nie aspirowałam jednak do bycia wielkim podróżnikiem. Zawsze mówię, że jestem zwykłą turystką i proszę innych, by nie określali mnie mianem „podróżniczki”. No więc skoro jestem turystką, to chyba wypada mi mieć przewodnik, bo dlaczego niby nie? Ton znajomej mnie ubódł nieco, ale próbowałam udawać, że jej „oskarżenie” wcale nie zrobiło na mnie wrażenia.

– Co niby w tym złego, że podróżuję z przewodnikiem? – Zapytałam więc nieco zaczepnie?

– No wiesz… bo wszyscy podróżują z przewodnikiem.

– I? Co z tego? – Nie dawałam za wygraną, próbując wyciągnąć ze znajomej powody, które każą jej lekceważyć tych, którzy zamiast rzucać się bez wiedzy na głęboką wodę, w obcy świat, próbują się coś o tym świecie dowiedzieć. Może i zyskują tylko płytką wiedzę, bardzo powierzchowną, ale jednak dająca chociaż jakiekolwiek pojęcia o tym, co może nas czekać w nieznanym dla nas kraju, w obcej dla nas kulturze. – No bo… no bo wszyscy jadą potem tą samą trasą. Wszyscy oglądają potem te same miejsca, śpią w tych samych hostelach, podążają tymi samymi szlakami.

A czy Ty myślisz, że jak podążysz nieco inną, to nagle dokonasz jakiegoś wielkiego odkrycia? Zadałam jej pytanie. Nie wypowiedziałam go jednak na głos. Tylko po cichu. Nie należę do osób, którą lubią konfrontacje. Może i jestem w gorącej wodzie kąpana, może i czasem wybuchowa, może i mam swoje zdanie, którego bronię, to jednak często unikam konfrontacji, podejrzewając, że zrobiłabym z siebie głupią, broniąc jakiejś idiotycznej sprawy, myśli czy przekonania. No więc nic nie powiedziałam, prowadząc dialog w myślach i przysłuchując się dalszym rozmowom o wyższości podróżowania bez przewodnika.

Przewodnik – znak naszych czasów

Przewodnik w ręku stał się niemal nieodłącznym atrybutem turysty, backpackera, ludzi organizujących swoje wyjazdy samodzielnie. Słynny Lonely Planet nazywany czasami „biblią plecakowiczów” zauważa się w ręku niemal każdego hostelowego gościa, w każdym turystycznym miejscu. W przewodniku wypisane są najważniejsze punkty, które każdy szanujący się turysta musi odwiedzić, są mapy z zaznaczonymi miejscami noclegowymi, dobrymi restauracjami dla tych podróżujących z większą i dla tych z mniejszą gotówką. Są adresy agencji turystycznych, ale są też rozkłady autobusów, porady jak i gdzie dojechać, ile kosztuje bilet. W dzisiejszych czasach wciąż czytamy poradniki i przewodniki. Sprawdzamy jak stać się milionerem w kilkanaście dni, czy jak rzucić chłopaka w dziesięć. Sprawdzamy też prognozę pogody, na trasie nie rozstajemy się z mapą. Wszystko niemal zostało już gdzieś opisane, wytyczone, zaznaczone. Więc korzystamy z tego, bo dlaczego by nie?

Co przemawia przeciw?

Wyobraźcie sobie taką sytuację, że przyjeżdżacie do miasta późnym wieczorem albo w nocy. Nie przygotowaliście się wcześniej, nie macie zarezerwowanego noclegu, a na dodatek jest weekend. Wyciągacie przewodnik. Szybki rzut oka i podajecie taksówkarzowi pierwszy hostel od góry. Dojeżdżacie do hostelu. Wszystkie pokoje i łóżka zajęte. Kolejne hostele z listy słynnego przewodnika przepełnione. Zaczyna dopadać was dół i obawa, że przyjdzie wam spędzić noc na dworcu, a przecież w przewodniku napisali, jakie to tu, w tym kraju jest niebezpieczne. Zdesperowani ryzykujecie, skręcacie do jakiegoś hostelu z brzegu, (o, zgrozo! nie ma go w przewodniku!), a tam czeka na was nie tylko łóżko i to w dużo niższej cenie niż w miejscach wcześniej odwiedzonych, ale i przemiła obsługa oraz czysta pościel. Jest lepiej, ładniej i czyściej niż w tych, do których powiódł was przewodnik. Dlaczego miejsce jest pustawe? Nie, dlatego że nie jest grosza warte, ale dlatego, że nie miało na tyle szczęścia (lub właściciel pieniędzy), by w przewodniku się znaleźć. Podobnie bywa z restauracjami. Jecie w poleconych miejscach, które niekoniecznie muszą być naprawdę dobrymi lokalami, a takimi, które dobrze zapłaciły wydawnictwu by się w nim znaleźć (ponoć Lonely Planet to praktykuje). W takich miejscach ludzi zwykle jest pełno, bo wszyscy czytają przecież ten sam przewodnik, a jak dużo ludzi, to i często jakość spada (nie raz się nacięłam w takich polecanych miejscach).

Ze zwiedzaniem nie jest lepiej. Kroczycie wytyczonymi szlakami, inni turyści depczą wam po piętach. Wkurzacie się na tłok przy barierce, na to, że nie możecie zrobić dobrego zdjęcia, bo co chwilę ktoś włazi wam w kadr. A miało być tak pięknie. I gdzie te magiczne miejsca, które widzieliście na zdjęciach? -pytacie samych siebie. Zero ludzi, tylko siła natury i wy.

Albo inaczej. Doczytujecie o fantastycznym miejscu. Jesteście pewnie, że tam to niewielu turystów dociera i że w końcu uda się wam zobaczyć coś innego, coś nieskażonego, nieprzedeptanego przez tysiące zagranicznych butów. Dojeżdżacie na miejsce i okazuje się, że faktycznie: turystów, co kot napłakał. Wasza radość nie zna granic, bo oto czujecie się niemal jak pionierzy. Szkoda tylko, że pionierzy, który z atrakcji skorzystać nie mogą, bo w danym miejscu nie ma tego, co przewodnik obiecywał, że będzie. Turystów było tak mało, że po prostu interesu nie opłacało się ciągnąć dalej. Taka historia przydarzyła mi się w Hondurasie.

Czy są jakieś zalety?

Turyści zaliczają tylko „highlighty”. Jadą do miejsc, których nazwy wytłuszczone są grubym drukiem i zaznaczone na głównej mapie. Dzieje się tak, dlatego, że zwykle mają dwa albo trzy tygodnie na to, by zobaczyć coś ciekawego, by pozwiedzać, odpocząć. Nie chcą tracić czasu na szukanie ciekawych miejsc, nie chcą też tracić czasu na coś, co jest niewarte uwagi. Oczywiście to czy coś jest warte zainteresowania, czy też nie, to rzecz względna, ale z reguły „highlighty” z różnych względów podobają się większości. Ograniczony nas czas, który trzeba dobrze spożytkować. Dwadzieścia sześć dni wolnych w roku, które muszą być naładowane atrakcjami, by nie mieć poczucia zmarnotrawienia czasu. Czas dziś jest zbyt cenny, by pozwalać mu przepływać od tak, między palcami..

Co, by nie mówić, dobry przewodnik ma jednak mnóstwo zalet. Przede wszystkim pozwala zaoszczędzić czas na szukaniu podstawowych informacji. Daje odpowiedź na najbardziej nurtujące pytania: ile coś kosztuje, jak gdzieś dojechać, jaki autobus złapać, gdzie wysiąść. Podpowiada, co zobaczyć warto, gdzie warto zjeść i spać.

Uważam, że korzystanie z przewodnika wcale nie jest złe. Złe jest niewłaściwe jego użytkowanie: opieranie się tylko na nim i ślepe podążanie wytyczonymi przez niego ścieżkami (choć można i tak) i zaliczanie tylko wypunktowanych highlitów. W ten sposób stajemy się pasywnymi konsumentami, którzy kupują sobie kolejny „przedmiot”. Stają się tysięcznymi właścicielami fajki wodnej czy żaby-grzechotki.

Korzystam z przewodnika, ale staram się nie gnać ślepo w miejsca, które wskazuje jako interesujące. Dzięki Lonely Planet w prosty sposób, jeszcze przed wyjazdem, mogę zaplanować swój wyjazd, jeśli jadę na krótko. Mogę sprawdzić, np. jakie firmy transportowe kursują w danym kraju, posprawdzać rozkłady jazdy, czas przejazdu, nawet podliczyć koszty. Zwykle biorę pod uwagę miejsca określone, jako te, które należy zobaczyć. Sprawdzam je w Internecie, doczytuję coś więcej na ten temat. Przewodnik ratuje mi skórę w nagłych sytuacjach, gdy nie trafiam w jakieś miejsce już w nocy i potrzebuję szybko znaleźć nocleg. Przewodnik jest świetny, gdy nie mam czasu się przygotować dobrze do wyjazdu (bo praca, dodatkowe zajęcia itd.). Wtedy już z przewodnikiem siadam w samolocie i mam czas na zapoznanie się z kierunkiem, w którym jadę. Nawet ta podstawowa i powierzchowna, wydawałoby się, wiedza, może niejeden raz uratować nam skórę, np. wskazując, w które miejsca lepiej nie zaglądać, bo może być niebezpiecznie. Nie wyobrażam sobie, by jechać gdzieś i nie dowiedzieć się czegokolwiek, choćby podstaw. Uważam takie zachowanie za nierozsądne.

Ale przecież można bez przewodnika!

Znajomi, siedzący przy stole, przerzucają się radami, skąd czerpać informacje, by nie podążać niczym cielę za tłumem i nie kotłować się z setkami innych w przepełnionymi turystami miejscach. Dzielą się swoimi sposobami. Z wielu z nich, sama korzystam

Wyszukiwarka grafiki Google

Wrzucam w wyszukiwarkę grafiki google hasło, nazwę kraju i oglądam zdjęcia, sprawdzając, gdzie zostały zrobione te, które mi się najbardziej podobają. Sprawdzam na mapie, zaznaczam. Oczywiście i znów nie będą to żadne odkrywcze miejsca, bo przecież ktoś tam był, skoro jest zdjęcie, ale można liczyć na to, że jeśli dane miejsce nie zostało zaznaczone w jakimś przewodniku i żadna miejscowa agencja turystyczna nie oferuje tam wyjazdów, to przyjezdnych będzie znacznie mniej.

Opinie miejscowych

Ta rada do najlepszych nie należy, choć oczywiście zależy od tego, których miejscowych się pyta. Ile razy zadałam mieszkańcowi kraju pytanie o to, co jego zdaniem warto zobaczyć, byłam odsyłana do super centrów handlowych z wieloma sklepami oryginalnych marek (i to niezależnie od szerokości geograficznej), do ciekawego klubu nocnego, ewentualnie do innego znanego i bardzo turystycznego miejsca. Trzeba pamiętać, że dla każdego, co innego jest ciekawe i atrakcyjne. Dlatego zwykle nie pytam ludzi czy warto w jakieś miejsce pójść, tylko po prostu tam idę, bo nie raz przekonałam się, że ktoś powiedział mi, że jakieś miejsce było jednym z najnudniejszych/najbrzydszych/najmniej ciekawych miejsc, jakie widział, a tymczasem mnie oczarowywało. Dobre sugestie będą nam sprzedawali ci, którzy mają podobne zainteresowania, więc jeśli pytam ludzi o ciekawe miejsca, które mnie mogłyby zainteresować, to pytam członków couchsurfingu. Jeśli znalazłam takich, z którymi odbierałam na tych samych falach, zawsze wskazywali mi godne uwagi miejsca, o których przewodnik milczał

Internet –strony podróżnicze, blogi

Czasem wpisuję frazę „najpiękniejsze miejsc w…” Oczywiście, że wyskakują i „highlighty” znane z Lonely planet, ale pojawiają się też pojedyncze perełki, zwłaszcza, jeśli takich list przejrzę kilkanaście. Czytanie blogów podróżniczych, tych rodzimych i zagranicznych również odsyła na ciekawe i mało uczęszczane szlaki.

Można też w ogóle nie korzystać z przewodników…

Można. Tylko po co? Po to, żeby pojechać do jakiegoś kraju czy miasta i przekonać się po powrocie, że było się zaledwie dwa kroki od jednego z najpiękniejszych miejsc na świecie? Pewnie, można czegoś nie zobaczyć, bo przecież nie jesteśmy w stanie zobaczyć wszystkich najcudowniejszych miejscówek. Ale mi byłoby przykro, że gdzieś byłam i zmarnowałam szansę na ujrzenie czegoś, co chwyciłoby mnie za serce. Kocham piękne miejsca i chcę je widzieć, poznać. Dlatego ja nie unikam highlihgtów. Nie wyobrażam sobie pojechać do Gwatemali i nie odwiedzić ruin w Tikal czy pojechać do Peru i nie wejść na Machu Picchu czy w Chinach nie przespacerować się po murze Chińskim, a w Berlinie nie pozachwycać się malowidłami na Murze Berlińskim. Czytam więc przewodnik. Jadę tam, gdzie mówi, że warto, ale jadę też w inne miejsca, o których nawet nie nadmienia, a o których dowiaduję się często przypadkiem z różnych źródeł lub gdzie nieumyślni zabłądzę. Uważam, że warto zatrzymać się czasem w jakiejś wiosce zabitej dechami, której nawet nie ma na mapie, bo może się okazać, że to właśnie tam spędzi się najlepsze chwile urlopu (ja tak miałam właśnie w ostatniej podróży). Ale cóż. Nie ukrywajmy, że mi i tym, co mają wolnego czasu pod dostatkiem, łatwo jest mówić: olej przewodnik, szukaj samemu, po omacku, pozwól sobie zgubić się na szlaku, zabłądzić, by przeżyć coś ekscytującego, nieszablonowego, coś, o czym nie napisano w przewodniku. Gdy ma się dwadzieścia sześć dni urlopu rocznie, czasem po prostu nie można sobie na to pozwolić. Coś o tym wiem, bo też jeszcze wcale nie tak dawno, tylko tyle dni do rozdysponowania na wakacje miałam.

Uważam, że przewodnik to przydatna rzecz. Wcale nikomu nie ujmuje niczego, a wiele może ułatwić i pomóc. Nie żyjemy w czasie odkrywców. Wiem, że nie będę człowiekiem, który postawi gdzieś swój pierwszy krok. Zostało mi (jedynie lub aż) zwiedzanie świata i poznawanie praw nim rządzących, ludzi w tym świecie funkcjonujących. Korzystam z przewodnika, ale nie traktuję go jak biblii. Traktuję go jedynie, jako drogowskaz, który ma mi pomóc, ale nie pozwalam, żeby mnie zniewolił. I dobrze mi z tym.